Handreiking foto’s bespreken

Uitgangspunt is dat we fotograferen voor ons plezier. Het bespreken van foto’s moet dus ook plezier opleveren.

Doel van het bespreken is het vergroten van het fotografische inzicht; de maker door de ogen van een ander naar de foto laten kijken en aanwijzingen te geven hoe zaken beter hadden kunnen werken.

• De grondtoon van de bespreking is positief. Je probeert je als bespreker voor te stellen wat deze fotograaf wilde bereiken en in hoeverre hij daarin geslaagd is. Daarbij is het belangrijker om de geslaagde elementen te benoemen dan de min of meer mislukte aspecten.
• De bespreking is stimulerend. Een fotograaf zou zich na een bespreking geprikkeld moeten voelen om in een bepaalde richting verder te werken. Dat kan eigenlijk alleen als de bespreking aansluit bij de kwaliteiten in het werk zelf. Het gaat er immers om dat fotografen hun eigen vorm vinden en niet werk gaan maken dat past binnen een vigerende trend of dat een flinke scoringskans heeft tijdens wedstrijden.

Vier pijlers

Een fotobespreking bestaat uit 4 pijlers: beschrijven, analyseren, interpreteren en waarderen.

Beschrijven: Goed kijken en onder woorden brengen van datgene wat er op de foto staat afgebeeld. Het gaat om een objectief registreren. Door dit onder woorden te brengen zorg je er voor dat alle toeschouwers ook hetzelfde gezien hebben in de foto.

Analyseren: hoe is het beeld opgebouwd qua compositie, licht-donkerverdeling, techniek, contract kleurgebruik, etc. Met andere woorden welke beeldelementen zijn bepalend voor de foto?

Er zijn verschillende indelingen van de beeldelementen. Een voorbeeld is de indeling:

• Compositie, lijnwerking, kadrering, herhaling en ritmiek, ruimte en perspectief, tijd
• Verdeling van licht en donker, toon
• Kleurgebruik 
• Materiaal, presentatie
• Techniek en manipulatie.

Interpreteren: wat brengt de foto over? Wat roept het beeld op? Waar gaat de foto over: inhoud thema, boodschap, of bedoeling? Welke betekenis kun je er aan toekennen? Is er een relatie met andere fotografen cq. fotografische stromingen, genres?

Waarderen: Het geven van een oordeel over de foto: de zeggings- of verbeeldingskracht, de kwaliteit, etc. het benoemen van de sterke en zwakke aspecten van de foto. In hoeverre ondersteunt de beeldopbouw de bedoeling van de maker?

In welke mate is de fotograaf er in geslaagd een beoogd thema te verbeelden. Had het beter/sterker/adequater gekund?

Een Fotobespreking die opgebouwd is uit deze vier pijlers is niet alleen zorgvuldig, maar ook evenwichtig. Je vermijdt het te eenzijdige commentaar, zoals alleen het bespreken van de techniek, of het slechts uitspreken van een waardering. Je bereikt ook dat de toehoorders, waaronder de maker, je uitspraken goed kunnen volgen, inclusief de onderbouwing waarop je de subjectieve uitspraken baseert (je interpretatie en waardering)

De interpretatie en waardering zijn subjectief maar kunnen door de toehoorders gevolgd worden op grond van de aandacht die besteed wordt aan het beschrijven en analyseren van de foto.

Het is noodzakelijk dat je als bespreker deze vier pijlers goed beheerst; daardoor kun je er ook speels mee om gaan en improviseren. Dat levert zorgvuldige besprekingen op die toch niet star en schools (altijd in dezelfde volgorde en altijd volledig) de vier pijlers aan bod laten komen.

Gebruik

• Je hebt niet altijd voldoende tijd om aan elke pijler uitputtend aandacht te besteden. Pak vooral de belangrijkste zaken er uit.
• De bespreking wordt op den duur wel erg voorspelbaar, saai en schools, als je altijd de 4 pijlers in een vaste volgorde langs loopt.
• Nog belangrijker is dat de aspecten met elkaar verweven zijn en soms meermalen de revue passeren. Dat gebeurt vooral bij complexe beelden, waar je geleidelijk aan steeds meer in ziet. Je denken volgt niet altijd de volgorde van het basisconcept.
• Soms roept een foto meteen bij het zien ervan een spontane reactie op van bewondering, of een associatie met eerder gezien werk. Die spontaniteit maakt een bespreking heel levendig en getuigt van grote betrokkenheid. De andere aspecten komen daarna aan bod.

Bron: ‘Over foto’s gesproken’, Hans Brongers en Simon Ophof (2011) en website Fotogroep F8 – Roerdalen